Vreemdgaan wordt vaak veroordeeld, maar het is een complex fenomeen. Volgens gedragsbioloog Liesbeth Sterck, die dierlijk gedrag bestudeert, is ontrouw zelfs in de natuur aanwezig, ook bij monogame soorten zoals gibbon-apen en vogels. Evolutionair kan vreemdgaan voordelen bieden, zoals betere genen voor nakomelingen. Echter, binnen menselijke relaties is ontrouw emotioneel pijnlijk, en de maatschappij keurt het vaak af.
Hoogleraar Johan Karremans stelt dat vreemdgaan wordt beïnvloed door persoonskenmerken, verleiding en de situatie, zonder dat er altijd iets mis hoeft te zijn in de relatie. Tila Pronk, sociaal psycholoog, benadrukt dat iedereen wel eens aangetrokken wordt tot een ander, maar dat impulscontrole bepaalt of iemand vreemdgaat. Vermoeidheid of alcohol kan deze controle verzwakken.
Hoewel vreemdgaan vaak veroordeeld wordt, toont onderzoek aan dat mensen hun eigen partner vaak vergeven. Pronk verklaart dat we de omstandigheden van ons eigen vreemdgaan eerder de schuld geven dan onszelf, terwijl we bij anderen juist de persoon veroordelen. Dit noemen experts seksuele hypocrisie: we zijn milder voor ons eigen gedrag.
Pronk en Sterck benadrukken dat de normen rondom relaties en ontrouw variëren. Waar monogamie vaak de norm is, groeit de dialoog over alternatieve relatievormen, zoals open relaties. Vreemdgaan kan een relatie beschadigen, maar volgens Pronk hoeft dit niet direct het einde te betekenen. Een open gesprek en eventueel hulp van een relatietherapeut kan helpen om het vertrouwen te herstellen.
Ten slotte ontkrachten de onderzoekers de mythe dat mannen vaker vreemdgaan dan vrouwen. Mannen neigen meer naar fysiek vreemdgaan, terwijl vrouwen eerder emotioneel vreemdgaan. Beide vormen kunnen even schadelijk zijn voor een relatie.